ARZ-I  MEV’ÛD (Vadedilmiş Topraklar):

Öncelikle belirtmek isterim ki, bu siyasi bir yazı değildir. Sadece dünya varolduğundan beri yaşanan ve halen yaşanmakta olan savaşların, nedenlerini anlama çabasıdır. Bu savaşlar Âdem’in iki oğlu olan Hâbil ve Kâbil’in birbiri ile olan savaşıyla başlamıştır. Tasavvufta Hâbil aklı, Kâbil vehimi temsil eder.

Filibeli Ahmet Hilmi’nin Âmak-ı Hayal kitabında; İran’lı Din kurucusu Zerdüşt anlayışına göre (M.Ö. VII. yüzyıl) iyi ve kötü arasında sürekli bir çatışma vardır ve insan rûhu bu iki zıt gücün savaş alanı gibidir. Hürmüz iyiliği/aydınlığı, Ehrimen ise kötülüğü/karanlığı temsil eder. Bu âlem bir tarafın diğer tarafı yenmesi ve yok etmesi üzerine kurulmuştur. Aralarında bu savaş hiç bitmez.

Kitapta anlatıldığına göre, yine iki zıt güç taraftarlarıyla birlikte savaş meydanına çıkarlar, aralarında bir küre (Kalp) vardır. Kürenin (Kalbin) doğuya bakan kısmı aydınlık (rûh), batıya bakan kısmı karanlıktır (nefs). Nifak ile Muhabbet, Muhabbet ile Gazap, Gazap ile Hikmet, Hikmet ile Nefs-i Emmâre, Nefs-i Emmâre ile AŞK savaşır. En sonunda kazanan AŞK olur. Sürekli aydınlanıp kararan küre (Kalp) sonunda Aşk’ın zaferi ile tamamen aydınlanır. Hürmüz ve Ehrimen savaş meydanının ortasına gelir, birbirlerini saygı ile selamlarlar.

Âlem tekrar eski hâline döner, yine kürenin yarısı aydınlık, yarısı karanlık olur. Bu arada her ikisi de mensup oldukları efendinin elini öperler. Kardeşmişler gibi el ele verip selamlaşırlar…

(Birinin diğerine teslim olması ile sona eren savaş/mücâdele yerini bir süreliğine sükûnete bırakır. Ta ki, yeni bir savaş başlayana kadar… Cenk bitmez nefs mağlup olmazsa...)

Kıssadan anlaşılacağı üzere beden şehrinde nefsâni ve rûhani kuvvetler sürekli bir cenk içindedir. Kalp özelliği gereği halden hale girerek bir nefs tarafına, bir rûh tarafına meyleder. Kişi istidâdı ve rolü gereği nereye meylederse o taraf kazanır. Kûr’an âyeti ne der? ‘’Dünya hayatı oyun ve eğlenceden başka bir şey değildir’’ (En’âm, 32 - Ankebut, 64- Muhammed, 36 - Hadid, 20 sûreleri )

Hz. Peygamber ‘’insanlar uykudadır, ölünce uyanırlar’’ sözü ile dünyanın bir rüya âlemi olduğunu vurgulamıştır. O zaman gece rüyası ile birlikte gündüz rüyasının da yorumlanması yani te’vili gerekmektedir.

İnsan zâhiri ve bâtıniyle bir bütündür. İç dünyası dış dünyasına yansır. İçsel çatışmalar dış dünyada da kendini gösterir. Dışarıda gördüğü aslında kendi içidir.

Şimdi dış dünyada oluşan olayların, savaşların iç dünyamızda nasıl anlaşılması gerektiğini, İbnü’l Arabi Hz. nin Kûr’an ayetleri yorumlarıyla ‘’İsrâilliler’’ üzerinden anlamaya çalışalım. Ancak bunun için dinlerin kökeni hakkında kısa bir bilgi faydalı olacaktır.

Hz. İbrâhim; ilk Müslüman, ilk Tevhid Peygamber’i olarak kabul edilir. Ancak hem Müslümanların, hem de İsrailoğullarının ‘’atasıdır’’.

Müslümanlık: Hz. İbrâhim’in oğlu, Hz. İsmâil’in (annesi Hâcer) soyundan gelen Hz. Muhammed’e inananların oluşturduğu bir dindir.

Yahûdilik: Hz. İbrâhim’in diğer oğlu, Hz. İshak’ın (annesi Sâre) soyundan gelenlerin bağlı olduğu bir din ve dini siyasallaştıran bir ırktır. Hz. İshak’ın oğlu Hz. Yakup’un bir diğer adı ‘’İsrail’’ olduğu için, ‘’İsrailoğulları’’ sözü buradan gelir. (Âli İmran-93, Meryem-58) ''İsrâil'' kelimesi; ''Tanrı yolunda, doğru yolda'' anlamına gelir. İslâm inancına göre ise; ''İsrâil, Allah'a doğru gece yapılan yolculuktur’’. Müslümanlar dışındaki bütün dinlerin atası Hz. İshak’tır.

Mûsevilik: Hz. Mûsâ’ya inanan ve onun yolundan gidenlere verilen bir isim ve dindir. Yahudilerin tamamı ‘’Mûsevi’’ dinine mensupken, Mûsevilerin tamamı ‘’Yahûdi’’ değildir. Bu kavim; Ken’an (Filistin) iline yerleşmeden önce ‘’İbrani’’, yerleştikten sonra ‘’İsrâilliler’’, sürgünden sonra ‘’İsrâiloğulları’’ diye isimlendirilirken, ferden ‘’Yahûdi’’ olarak adlandırılırlar.

Hıristiyanlık: Hz. Îsâ’ya inananların oluşturduğu bir dindir.

‘’İsrâ’’ kelimesi gece anlamındadır ve Hz. Peygamberin Mirac’ı İsrâ sûresinde anlatılır. İsrâil kelimesi de ‘’Allah’a doğru gece yapılan yolculuk’’ demektir. Tevhid/Birlik kelimesi ise karanlığı temsil eder. Neden? Çünkü karanlıkta karşıdan gelen bir kişinin kadın mı, erkek mi olduğu anlaşılmaz. Karanlıkta zıtlıklar kaybolur, Birlik hâkimdir.

İsrâilliler Kûr’anı Kerimde övülmüş ve belirtilen kurallara uymaları şartı ile kendilerine Kutsal topraklar, Ken’an ili vadedilmiştir. Yine Kûr’an âyetlerinde belirtildiği üzere Hz. Mûsa’nın önderliğinde Mısır’dan yola çıkan İsrâiloğulları, Mûsa Tanrı ile görüşmek üzere Sinâ dağına çıktığında;  mücevherlerden yapılmış bir buzağı heykeline taparak, kendilerine semâdan her gün indirilen Kudret helvası ve Bıldırcın sofrasını beğenmeyerek, farklı gıdalar isteyerek Rablerine olan inançlarını kaybetmişler ve kırk yıl vadedilmiş topraklara girmeleri yasaklanmıştır. (Yahûdilerin anlayışına göre; Vadedilen topraklar Filistin, Kûdüs/Mescid-i Aksâ, Şam, Mısır ve Lübnan dağını ve Türkiye topraklarını da içine alan bir alanı kapsar. Ken’ân ili Cennet anlamındadır.)

Kûr’an âyetleri ne dönecek olursak:

 ‘’Bir zamanlar Mûsa, kavmine şöyle demişti: Ey kavmim! Allah’ın size nimetini hatırlayın: Zira O, içinizden resûller çıkardı ve sizi hükümdar kıldı. Âlemlerde hiçbir kimseye vermediğini size verdi. Ey kavmim! Allah’ın size yazdığı mukaddes toprağa girin ve arkanıza dönmeyin, yoksa kaybederek dönmüş olursunuz.’’  (Mâide sûresi, 20-21)

‘’Mukaddes toprağa girin…’’ Kalbin huzuruna girin. Burası rûh semâsı karşısında arz konumundadır. ‘’Allah’ın siz’e yazdığı…’’ Ezeli hüküm kapsamında, istidadınıza uygun olarak sizin için tayin ettiği yere girin. ‘’Arkanıza dönmeyin…’’ Beden şehrine meyletmeyin. Bedenin ihtiyaçlarını, lezzetlerini gidermek sûretiyle oraya yönelmeyin. Çünkü bedene meyletmek makamınızdan aşağı bir mertebedir. ‘’Yoksa kaybederek…’’ makamınızı kaybederek dönmüş olursunuz.

‘’Onlar şu cevabı verdiler: Ya Mûsa! Orada zorba bir toplum var. Onlar oradan çıkmadıkça biz oraya asla giremeyeceğiz. Eğer oradan çıkarlarsa biz de hemen gireriz.’’ (22)

‘’Orada zorba bir toplum var…’’ Orada vehim, hevâ (yanlış yönlendirilmiş sevgi), gazap, şehvet ve nefsin sıfatlarından oluşan Firâvun karakterli bir topluluk var. Onlara karşı koyamayız. (Bunları söylemelerinin sebebi, tabii lezzetlere ve cismâni şehvetlere alışmaları ve hevânın etkisi altına girmeleri sebebiyledir.) ‘’Onlar oradan çıkmadıkça…’’ Bizim riyâzat yapmamıza ve mücâdele etmemize gerek kalmadan Allah onları oradan çıkarmadıkça, biz oraya asla girmeyeceğiz.

‘’Korkanların içinden Allah’ın kendisine lütufta bulunduğu iki kişi şöyle dedi: Onların üzerine kapıdan girin: oraya bir girdiniz mi artık siz zaferi kazanmışsınızdır. Eğer müminler iseniz Allah’a güvenin.’’ (23)

‘’Korkanlar içinde… iki kişi...’’ Nazari ve ameli akıl şöyle dedi: Onların üzerine Kalp yani tevekkül kapısından girin.  (Rûh kapısı, Rızâ’dır.) Güç ve kuvvet Allah’tan olduğu zaman vehim, hevâ ve gazap sizden kaçar ve siz de zaferi kazanmış olursunuz. (Nazari akıl, davranışa dönüşmeyen idrak kuvveti, Ameli akıl, insana özgü her türlü dengeli davranışı ortaya koymakta etken olan akıl.)

‘’Ey Mûsa! Onlar orada bulundukları müddetçe biz oraya asla giremeyiz; şu halde sen ve Rabbin gidin savaşın. Biz burada oturacağız, dediler’’ (24)

‘’Sen ve Rabbin gidin…’’ Eğer Resûlsen onları bizden uzaklaştır, bizim içimizdeki hevâyı ve kuvvetleri bizim mücadele etmemize gerek kalmadan ez! Bunları bizden savmasını Rabbinden iste! ‘’Biz burada oturacağız…’’ Nefis makamındaki yerimizde oturacağız ve buradan ayrılmayacağız.

‘’Mûsa: Rabbim! Ben kendimden ve kardeşimden başkasına hâkim olamıyorum. Benimle bu toplumun arasını ayır, dedi. Allah, Öyleyse orası onlara kırk yıl yasaklanmıştır. Yeryüzünde şaşkın şaşkın dolaşacaklar. Artık sen yoldan çıkmış toplum için üzülme, dedi’’ (25, 26)

‘’Öyleyse orası onlara kırk yıl yasaklanmıştır’’ Kalp beldesinden uzak kırk yıl şaşkın şakın dolaşacaklar. Çünkü nefis istilasına uğramaları nedeniyle Kalp makamına girmeleri haramdır, imkânsızdır. Kırk yaş güçlülük yaşı, gerçek buluğ vaktidir. (İbnü’l Arabi Hz. Tefsirî Kebîr Te’vilât/Sayf. 304-306)

Bu te’vil’de Mûsa Kalbi, Mûsa’nın büyük kardeşi Hârun Rûh’u temsil etmektedir. İsrâiloğulları Rûhani kuvvetler, Kutsal topraklar da Mutmain /Allah’tan emin olmuş nefistir.

‘’Yoldan çıkmış toplum için üzülme’’ Sen onların uğrayacakları azaptan dolayı kederlenme. Çünkü onlar yoldan çıktılar, hevâlarına uydukları ve azdıkları için kalbin yolundan ayrıldılar.

Buradan şöyle bir anlam çıkar: Vadedilmiş topraklar Mutmain/ olmuş nefis yani kalp cennetidir. Bir kulun bu makama ulaşabilmesi için bedensel lezzetlerden, nefsin hevâ ve heveslerinden, gazap ve şehvet gibi duygulardan kalbini arındırması gerekir. İsrâiloğolları rûhani kuvvetlerdir ki,  ‘’Allah’a doğru yapılan yolculukta’’ hevâlarına (Yahûdilik olarak sembol edilmiş olabilir) kapılarak amaçlarından sapmışlardır.

Hz. Mûsa Yâkup ve Yusuf’tan sonra İsrâiloğullarına gönderilen 3. Peygamberdir. Kûr’an âyetlerine göre Hz. Âdem’den Hz. Mûhammed’e kadar 25 Peygamber gelmiştir. Ancak bütün peygamberler en Kâmil görüntü olarak Hz. Mûhammed’de Cem olmuştur. Çünkü bütün Peygamberler Hz. Mûhammed’in bir sıfatını ve gelişim aşamalarını oluşturur. Hz. Âdem ilk yaratılışını, Hz. Eyüb sabrını, Hz. İbrâhim teslimiyetini, Hz. Mûsa aklını, Hz. Zekeriya cömertliğini, Hz. İsâ ise rûhunu temsil eder. Hz. Meryem de safiye makamındaki nefsidir. Her peygamber Mûhammedi kemâle ermek için bir mücâdele verir. Ancak her zaman karşılarında mücâdele edecekleri bir zıt güç vardır. Âdem karşısında İblis, Mûsa karşısında Firavûn, Hz. Mûhammed karşısında Ebû Cehil gibi… Hz. Mûhammed son Peygamber olarak en kâmil mertebeye ulaşır ve vedâ haccını tamamlar. Hac, nefsin rûha doğru olan yolculuğudur. Prototip bir sembol ve rehber olarak Kûr’an ve hadisler ışığında bize doğru yolu gösterir. Zaten ondan sonra da nübüvvet mühürlenir.

Hz. Yusuf Mısır’ın (beden şehrinin) sultanı olmuş, ancak ölümünden sonra saltanat yine Firevun’un (nefsaniyetin) eline geçmiştir. Hz. Mûsa İsrâiloğullarını vadedilmiş topraklara ulaştıramamıştır (nefsi mutmain olamamıştır). Aynı Âmak-ı Hayal kitabındaki kıssa gibi sürekli nefsani ve rûhani kuvvetler kıyasıya mücadele etmiştir. Nihâyet rûhu temsil eden İsâ’nın doğumu ile rûh vücutta egemen olmuştur. İşte o zaman hakîkat elçisi son Peygamber Hz. Mûhammed doğmuştur.

Bu insanın hikâyesidir ve herkes kendi istidadı ölçüsüne bu hikâyeden pay alacaktır.

İslâm Peygamber'i (sav.) de, İsmâil Peygamber'in soyundan gelmektedir. İsmâil ve İshak kardeştirler. İkisi de İbrâhim'in oğulları olduğundan Mûhammed'de bir İbrâhim oğludur. Bu nedenle İsrâiloğulları ve Haşimoğulları (Hz. Mûhammed'in soyu) kardeştirler. Kûr'an'da Yakub'un Yahûdi veya Hıristiyan olmadığı belirtilir.

''Yoksa siz, şüphesiz İbrahim, İshâk, İsmail, Yakup ve oğulları Yahûdi veya Nasara idi mi diyorsunuz? De ki: Siz mi daha iyi bilirsiniz yoksa Allah'mı?'' (Bakara, 140)

‘’İbrâhim ne Yahûdi, ne Hristiyan idi: fakat o, Allah’ı bir tanıyan dosdoğru bir Müslüman idi; müşriklerden de değildi.’’ (Al-i İmran, 67)

Kûr’an bizim anayasamız ise; olmuş, olan ve olacak olan her şey orada yazıyorsa, bu dönem hangi âyet evrende hükmünü sürmekte, acaba?